Kleszcze to pajęczaki, których największa inwazja widoczna jest późną wiosną i wczesną jesienią. Samce kleszczy są mniejsze od samic i można je znaleźć zazwyczaj przyczepione w pobliżu samicy. W naszej szerokości geograficznej najbardziej popularnymi są Ixodes ricinus
i Dermacentor retikulatus (kleszcz łąkowy). Obydwa gatunki nie lubią bardzo wysokich temperatur i niskiej wilgotności, dlatego najbardziej aktywne są wiosną oraz rano i wieczorem. Kleszcze doskonale sobie radzą już w 7-8 stopniach Celsjusza, dlatego nawet w trakcie łagodnej zimy pies potrafi złapać kleszcza. Kleszcze w poszukiwaniu żywicieli gromadzą się blisko ścieżek, którymi
z psami spacerujemy oraz przy zbiornikach wody. Najczęściej wbijają się w miejscach gdzie skóra jest najcieńsza czyli w pachwinach, okolicach oczu, przy odbycie.
Intensywna inwazja kleszczy może doprowadzić do znacznej utraty krwi, niedokrwistości, paraliżu odkleszczowego oraz alergii na ugryzienie. Przenoszą także wiele chorób zakaźnych. Najbardziej znane to Babeszjoza, Borelioza (czyli choroba z Lyme), Anaplazmoza, Erlichioza oraz Zakaźne Odkleszczowe Zapalenie Mózgu.
Nasze wyjazdy do krajów tropikalnych i na południe Europy powodują przewożenie także chorób zakaźnych, dlatego też w Europie od kilkunastu lat zauważalne jest przesuwanie się granic występowania chorób odkleszczowych w kierunku północnym
z basenu Morza Śródziemnego.
ANAPLAZMOZA TROMBOCYTARNA
Przenoszona przez kleszcze Ixodes ricinus
a wywołana przez riketsję Anaplazma platys. Gatunki wrażliwe to psy, koty, konie, przeżuwacze, wiele gatunków ssaków dziko żyjących i ludzie. Zakażenie anaplazmą wymaga dłuższego czasu żerowania kleszcza, czyli 36-48 godzin. Okres inkubacji choroby trwa od 8-15 dni. Riketsja atakuje płytki krwi a jej namnożenie powoduje rozpad płytek czyli trombocytopenię. Po ostrej fazie zakażenia
w ciągu 3-4 dni liczba płytek krwi wraca do normy a choroba z fazy ostrej przechodzi
w bezobjawową. Spadek płytek krwi zauważalny jest cyklicznie co 7-14 dni kiedy to dochodzi namnażania się anaplazmy w trombocytach.
Objawy kliniczne; występują najczęściej w ostrej fazie zakażenia i jest to nieznaczny wzrost temperatury, apatia, powiększenie węzłów chłonnych, bladość błon śluzowych, wybroczyny
w tkance podskórnej i na śluzówce jamy ustnej, spadek masy ciała, brak apetytu. Jeśli anaplazmoza wikłana jest dodatkowymi zakażeniami przenoszonymi przez kleszcze to do objawów powyższych dochodzą jeszcze: bóle stawów i kulawizna, rzadziej objawy ze strony układu pokarmwego czyli wymioty i/lub biegunka. U niekórych psów mogą wystąpić krwawienia z nosa.
Rozpoznanie opiera się na rozmazach krwi; największe prawdopodobieństwo wykrycia w rozmazie przypada na 24 - 72 godziny od zarażenia. Z uwagi na cykliczne pojawianie się zarazków
w trombocytach rozmazy krwi są mało czułe.
Przydatny do diagnozy jest test SNAP 4D firmy IDEXX (ale! nie wykrywa wczesnego stadium).
BABESZJOZA
Jest chorobą wywoływaną przez pierwotniaka Babessia canis przenoszonego przez kleszcze Dermacentor retikulatus i Rhipicephalus sanguineus. Aby zakazić babeszjozą kleszcz musi utrzymać się na psie 24-48 godzin. Pierwotniaki powodują niszczenie erytrocytów przez co tkanki są niedostatecznie zaopatrzone w tlen a to w następstwie powoduje ich uszkodzenie. Ponadto pewne substancje uwalniane przez piroplazmy (np proteazy) doprowadzają do zwiększenia lepkości krwinek czerwonych, ich odkładanie się w kapilarach oraz zastój krwi w naczyniach włosowatych. Zaburzenia przepływu krwi prowadzą do wewnątrznaczyniowego zespołu wykrzepiania (DIC), pozostałości uszkodzonych erytrocytów blokują kłębuszki nerkowe. Wszystkie te zaburzenia powodują niewydolność wielonarządową organizmu i dysfunkcję narządów takich jak nerki, rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych lub zaburzenia nerwowe.
Do zarażenia dochodzi przez kleszcze ale także przez transfuzje krwi od zarażonego dawcy a także przez kontakt otwartych ran z zarażoną krwią do jakiego dojść może podczas walk psów.
Objawy choroby: gorączka, apatia, spadek apetytu, przyspieszenie tętna, zwiększenie częstości oddechów, krwiomocz. Później pojawia się bladość błon śluzowych, wymioty i biegunka.
W zaawansowanej chorobie widoczne jest zażółcenie błon śluzowych. Przebieg choroby może być różny w zależności od rejonu geograficznego, z którego pochodzą psy oraz szczepu wywołującyh ją pasożytów.
Rozpoznanie: rozmaz krwi, w którym widoczne są trofozoity pierwotniaka w erytrocytach. Widoczne są 2-3 dni po zarażeniu. Potem następuje raptowny zanik trofozoitów w erytrocytach
i ponownie są widoczne po 1,5 - 2 tygodniach od zarażenia (wtedy pierwotniaki utrzymują się
w erytrocytach psów nieleczonych aż do śmierci). Najwyższą parazytemię obserwuje się około
14 dnia od zarażenia.
Morfologia krwi: widoczny jest niski poziom erytrocytów i trombocytów oraz spadek hematokrytu.
Leczenie: preparaty przeciwpierwotniacze i leczenie wspomagające (podtrzymanie funkcjonowania wątroby, nerek, płynoterapia, antybiotykoterapia, podawanie sterydów) a także transfuzje krwi.
Lekiem najczęściej stosowanym jest Imizol. Podaniu Imizolu towarzyszy czasem ślinienie, łzawienie, biegunka oraz ból w miejscu injekcji. Leczenie babeszjozy psów może być utrudnione współistniejącymi infekcjami na tle riketsji z rodzaju Erlichia i Borrelia.
BORELIOZA (CHOROBA Z LYME)
Wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi a przenoszona przez kleszcze z rodzaju Ixodes. Największe ryzyko zakażenia występuje u grzybiarzy, pracowników służb leśnych, myśliwych oraz psów myśliwskich. Aby doszło do zakażenia kleszcz musi żerować 12-24 godziny.
Objawy: U ludzi wczesnym objawem choroby jest rumień wędrujący. Owalnej zmianie skórnej
z obwódką towarzyszyć może świąd, objawy grypopodobne; w późniejszym czasie objawy neurologiczne, które są następstwem zapalenia opon mózgowych, osowiałość, brak łaknienia, gorączka, powiększone węzły chłonne, kulawizny spowodowane przewlekłym zapaleniem stawów, bolesność stawów, obrzęki. Pierwsze objawy neurologiczne czasem pojawiają się po dwóch tygodniach ale czasem dopiero po kilku miesiącach.
Rumień zauważalny jest także u bydła, u psów raczej nie występuje. Charakterystycznym dla psów objawem boreliozy jest gorączka
i kulawizna, czasem obrzęk i bolesność stawów.
W Polsce dostępna jest szczepionka przeciwko boreliozie u psów.
ERLIHIOZA
W Polsce najczęstsza monocytarna. Głównym wektorem jest Rhipicephalus sanguineus ale też Ixodes oraz Dermacentor. Rasą psów szczególnie wrażliwą są owczarki niemieckie i dobermany.
W przypadku zachorowań u tych psów rokowanie jest ostrożne.
Objawy; apatia, gorączka, brak apetytu, utrata masy ciała, powiększenie węzłów chłonnych
i śledziony. Potem dochodzą: wypływ z nosa i oczu, obrzęki kończyn oraz wybroczyny na skórze
i błonach śluzowych, skłonność do krwawień i krwotoków. Czasem objawy neurologiczne .
Po 2-4 tygodniach od pojawienia się objawów psy mogą ulec spontanicznemu wyzdrowieniu lub infekcja przechodzi w formę subkliniczną trwającą 40 dni lub kilka lat.
ODKLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU
Wywoływane przez Flavivirus przenoszony przez Ixodes ricinus. Okres inkubacji wynosi około
1-2 tygodni, przebieg choroby jest ciężki i często kończy się zejściem śmiertelnym.
Objawy: gorączka, zmiana zachowania; niechęć do pobierania pokarmu i wody, agresja, strachliwość, zaburzenia koordynacji, niezborność ruchowa, porażenia kończyn, przeczulica okolicy głowy i szyi, utrata czucia w okolicach głowy, porażenie nerwu twarzowego, zez, nierównomierne rozszerzenie źrenic.
Leczenie jest objawowe, które przyniesie ulgę pacjentowi i zabezpieczy go przed samouszkodzeniami w czasie napadów drgawek.
Jak zapobiegać chorobom odkleszczowym? Unikać miejsc żerowania kleszczy oraz stosować preparaty przeciwkleszczowe. Na rynku dostępne są spraye, spot-ony, obroże i tabletki.
Żaden ze stosowanych preparatów nie daje stuprocentowej pewności, że pies nie złapie kleszcza dlatego psa po każdym spacerze należy dokładnie obejrzeć i usunąć z jego sierści kleszcze (często jeszcze pełzające). Kleszcza wbitego w skórę nie wyrywamy. Należy go wykręcić specjalnymi do tego kleszczołapkami, a miejsce po kleszczu zdezynfekować. Jeśli w miejscu po kleszczu zostaje zgrubienie, zaczerwienienie, miejsce jest bolesne, pies jest apatyczny, słaby należy zgłosić sie
do lekarza weterynarii.
Choroby odkleszczowe. sugestia Zaakceptowane
Kleszcze to pajęczaki, których największa inwazja widoczna jest późną wiosną i wczesną jesienią. Samce kleszczy są mniejsze od samic i można je znaleźć zazwyczaj przyczepione w pobliżu samicy. W naszej szerokości geograficznej najbardziej popularnymi są Ixodes ricinus
i Dermacentor retikulatus (kleszcz łąkowy). Obydwa gatunki nie lubią bardzo wysokich temperatur i niskiej wilgotności, dlatego najbardziej aktywne są wiosną oraz rano i wieczorem. Kleszcze doskonale sobie radzą już w 7-8 stopniach Celsjusza, dlatego nawet w trakcie łagodnej zimy pies potrafi złapać kleszcza. Kleszcze w poszukiwaniu żywicieli gromadzą się blisko ścieżek, którymi
z psami spacerujemy oraz przy zbiornikach wody. Najczęściej wbijają się w miejscach gdzie skóra jest najcieńsza czyli w pachwinach, okolicach oczu, przy odbycie.
Intensywna inwazja kleszczy może doprowadzić do znacznej utraty krwi, niedokrwistości, paraliżu odkleszczowego oraz alergii na ugryzienie. Przenoszą także wiele chorób zakaźnych. Najbardziej znane to Babeszjoza, Borelioza (czyli choroba z Lyme), Anaplazmoza, Erlichioza oraz Zakaźne Odkleszczowe Zapalenie Mózgu.
Nasze wyjazdy do krajów tropikalnych i na południe Europy powodują przewożenie także chorób zakaźnych, dlatego też w Europie od kilkunastu lat zauważalne jest przesuwanie się granic występowania chorób odkleszczowych w kierunku północnym
z basenu Morza Śródziemnego.
ANAPLAZMOZA TROMBOCYTARNA
Przenoszona przez kleszcze Ixodes ricinus
a wywołana przez riketsję Anaplazma platys. Gatunki wrażliwe to psy, koty, konie, przeżuwacze, wiele gatunków ssaków dziko żyjących i ludzie. Zakażenie anaplazmą wymaga dłuższego czasu żerowania kleszcza, czyli 36-48 godzin. Okres inkubacji choroby trwa od 8-15 dni. Riketsja atakuje płytki krwi a jej namnożenie powoduje rozpad płytek czyli trombocytopenię. Po ostrej fazie zakażenia
w ciągu 3-4 dni liczba płytek krwi wraca do normy a choroba z fazy ostrej przechodzi
w bezobjawową. Spadek płytek krwi zauważalny jest cyklicznie co 7-14 dni kiedy to dochodzi namnażania się anaplazmy w trombocytach.
Objawy kliniczne; występują najczęściej w ostrej fazie zakażenia i jest to nieznaczny wzrost temperatury, apatia, powiększenie węzłów chłonnych, bladość błon śluzowych, wybroczyny
w tkance podskórnej i na śluzówce jamy ustnej, spadek masy ciała, brak apetytu. Jeśli anaplazmoza wikłana jest dodatkowymi zakażeniami przenoszonymi przez kleszcze to do objawów powyższych dochodzą jeszcze: bóle stawów i kulawizna, rzadziej objawy ze strony układu pokarmwego czyli wymioty i/lub biegunka. U niekórych psów mogą wystąpić krwawienia z nosa.
Rozpoznanie opiera się na rozmazach krwi; największe prawdopodobieństwo wykrycia w rozmazie przypada na 24 - 72 godziny od zarażenia. Z uwagi na cykliczne pojawianie się zarazków
w trombocytach rozmazy krwi są mało czułe.
Przydatny do diagnozy jest test SNAP 4D firmy IDEXX (ale! nie wykrywa wczesnego stadium).
BABESZJOZA
Jest chorobą wywoływaną przez pierwotniaka Babessia canis przenoszonego przez kleszcze Dermacentor retikulatus i Rhipicephalus sanguineus. Aby zakazić babeszjozą kleszcz musi utrzymać się na psie 24-48 godzin. Pierwotniaki powodują niszczenie erytrocytów przez co tkanki są niedostatecznie zaopatrzone w tlen a to w następstwie powoduje ich uszkodzenie. Ponadto pewne substancje uwalniane przez piroplazmy (np proteazy) doprowadzają do zwiększenia lepkości krwinek czerwonych, ich odkładanie się w kapilarach oraz zastój krwi w naczyniach włosowatych. Zaburzenia przepływu krwi prowadzą do wewnątrznaczyniowego zespołu wykrzepiania (DIC), pozostałości uszkodzonych erytrocytów blokują kłębuszki nerkowe. Wszystkie te zaburzenia powodują niewydolność wielonarządową organizmu i dysfunkcję narządów takich jak nerki, rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych lub zaburzenia nerwowe.
Do zarażenia dochodzi przez kleszcze ale także przez transfuzje krwi od zarażonego dawcy a także przez kontakt otwartych ran z zarażoną krwią do jakiego dojść może podczas walk psów.
Objawy choroby: gorączka, apatia, spadek apetytu, przyspieszenie tętna, zwiększenie częstości oddechów, krwiomocz. Później pojawia się bladość błon śluzowych, wymioty i biegunka.
W zaawansowanej chorobie widoczne jest zażółcenie błon śluzowych. Przebieg choroby może być różny w zależności od rejonu geograficznego, z którego pochodzą psy oraz szczepu wywołującyh ją pasożytów.
Rozpoznanie: rozmaz krwi, w którym widoczne są trofozoity pierwotniaka w erytrocytach. Widoczne są 2-3 dni po zarażeniu. Potem następuje raptowny zanik trofozoitów w erytrocytach
i ponownie są widoczne po 1,5 - 2 tygodniach od zarażenia (wtedy pierwotniaki utrzymują się
w erytrocytach psów nieleczonych aż do śmierci). Najwyższą parazytemię obserwuje się około
14 dnia od zarażenia.
Morfologia krwi: widoczny jest niski poziom erytrocytów i trombocytów oraz spadek hematokrytu.
Leczenie: preparaty przeciwpierwotniacze i leczenie wspomagające (podtrzymanie funkcjonowania wątroby, nerek, płynoterapia, antybiotykoterapia, podawanie sterydów) a także transfuzje krwi.
Lekiem najczęściej stosowanym jest Imizol. Podaniu Imizolu towarzyszy czasem ślinienie, łzawienie, biegunka oraz ból w miejscu injekcji. Leczenie babeszjozy psów może być utrudnione współistniejącymi infekcjami na tle riketsji z rodzaju Erlichia i Borrelia.
BORELIOZA (CHOROBA Z LYME)
Wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi a przenoszona przez kleszcze z rodzaju Ixodes. Największe ryzyko zakażenia występuje u grzybiarzy, pracowników służb leśnych, myśliwych oraz psów myśliwskich. Aby doszło do zakażenia kleszcz musi żerować 12-24 godziny.
Objawy: U ludzi wczesnym objawem choroby jest rumień wędrujący. Owalnej zmianie skórnej
z obwódką towarzyszyć może świąd, objawy grypopodobne; w późniejszym czasie objawy neurologiczne, które są następstwem zapalenia opon mózgowych, osowiałość, brak łaknienia, gorączka, powiększone węzły chłonne, kulawizny spowodowane przewlekłym zapaleniem stawów, bolesność stawów, obrzęki. Pierwsze objawy neurologiczne czasem pojawiają się po dwóch tygodniach ale czasem dopiero po kilku miesiącach.
Rumień zauważalny jest także u bydła, u psów raczej nie występuje. Charakterystycznym dla psów objawem boreliozy jest gorączka
i kulawizna, czasem obrzęk i bolesność stawów.
W Polsce dostępna jest szczepionka przeciwko boreliozie u psów.
ERLIHIOZA
W Polsce najczęstsza monocytarna. Głównym wektorem jest Rhipicephalus sanguineus ale też Ixodes oraz Dermacentor. Rasą psów szczególnie wrażliwą są owczarki niemieckie i dobermany.
W przypadku zachorowań u tych psów rokowanie jest ostrożne.
Objawy; apatia, gorączka, brak apetytu, utrata masy ciała, powiększenie węzłów chłonnych
i śledziony. Potem dochodzą: wypływ z nosa i oczu, obrzęki kończyn oraz wybroczyny na skórze
i błonach śluzowych, skłonność do krwawień i krwotoków. Czasem objawy neurologiczne .
Po 2-4 tygodniach od pojawienia się objawów psy mogą ulec spontanicznemu wyzdrowieniu lub infekcja przechodzi w formę subkliniczną trwającą 40 dni lub kilka lat.
ODKLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU
Wywoływane przez Flavivirus przenoszony przez Ixodes ricinus. Okres inkubacji wynosi około
1-2 tygodni, przebieg choroby jest ciężki i często kończy się zejściem śmiertelnym.
Objawy: gorączka, zmiana zachowania; niechęć do pobierania pokarmu i wody, agresja, strachliwość, zaburzenia koordynacji, niezborność ruchowa, porażenia kończyn, przeczulica okolicy głowy i szyi, utrata czucia w okolicach głowy, porażenie nerwu twarzowego, zez, nierównomierne rozszerzenie źrenic.
Leczenie jest objawowe, które przyniesie ulgę pacjentowi i zabezpieczy go przed samouszkodzeniami w czasie napadów drgawek.
Jak zapobiegać chorobom odkleszczowym? Unikać miejsc żerowania kleszczy oraz stosować preparaty przeciwkleszczowe. Na rynku dostępne są spraye, spot-ony, obroże i tabletki.
Żaden ze stosowanych preparatów nie daje stuprocentowej pewności, że pies nie złapie kleszcza dlatego psa po każdym spacerze należy dokładnie obejrzeć i usunąć z jego sierści kleszcze (często jeszcze pełzające). Kleszcza wbitego w skórę nie wyrywamy. Należy go wykręcić specjalnymi do tego kleszczołapkami, a miejsce po kleszczu zdezynfekować. Jeśli w miejscu po kleszczu zostaje zgrubienie, zaczerwienienie, miejsce jest bolesne, pies jest apatyczny, słaby należy zgłosić sie
do lekarza weterynarii.
Autor: lek. wet. Wiesława Adamska
(Piśmiennictwo dostępne u Autora)